Pomimo coraz nowocześniejszego sprzętu ochronnego oraz stale rosnącego zainteresowania metodami asekuracji wypadki zdarzają się z alarmującą częstotliwością. Niewiedza, rutyna, brak odpowiednich szkoleń, nieodpowiednia organizacja stanowisk pracy oraz dość powszechna niechęć do stosowania indywidualnego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości to najczęstsze przyczyny wypadków.

Szczególnie niepokojący jest niemal powszechny brak przestrzegania podstawowych zasad bezpieczeństwa w budownictwie, gdzie ponad 1/3 śmiertelnych wypadków to upadki z wysokości. Prace rozbiórkowe, transportowe, montażowe murarskie często wykonywane są w miejscach i w sposób narażający pracownika na upadek z wysokości.

Tymczasem w rozumieniu przepisów każda czynność wykonywana na powierzchni położonej powyżej 1m nad poziomem ziemi lub podłogi jest pracą na wysokości.

Ponieważ prace na wysokości zaliczone są do szczególnie niebezpiecznych konieczna jest realizacja szczegółowych wymagań przepisów i norm z zakresu bhp. Pracownicy podlegają obowiązkowym okresowym badaniom lekarskim oraz muszą przejść właściwe przeszkolenie. Prace na wysokości wymagają odpowiedniego nadzoru i stosowania środków ochronnych.

Podstawową metodą wyeliminowania zagrożenia jest organizacja pracy, która wyklucza konieczność jej wykonywania w strefie zagrożenia upadkiem z wysokości.

Jeżeli droga dotarcia oraz powierzchnia, na której przebywa pracownik zostaną wyposażone w odpowiednie stałe konstrukcje chroniące przed upadkiem z wysokości to ten rodzaj pracy nie jest kwalifikowany jako praca na wysokości.

W wielu przypadkach rozwiązanie takie z powodów ekonomicznych lub technicznych jest niewykonalne. Tańszą i szeroko praktykowaną metodą zabezpieczającą przed upadkiem z wysokości są środki ochrony zbiorowej w postaci siatek lub balustrad ochronnych stosowane podczas pracy na rusztowaniach.

Używanie rusztowań, podnośników i innych tymczasowych konstrukcji często jest najlepszą metodą wykonania prac wysokościowych. Zagrożenia związane ze stosowaniem tych urządzeń wynikają z ich konstrukcji i sposobu montażu. Dlatego normy instalacyjne są rygorystyczne a ich ścisłe przestrzeganie konieczne. Natomiast praca na tego rodzaju konstrukcjach wymaga tylko niewielkiego przeszkolenia. Jednocześnie istnieje obowiązek organizowania pracy w sposób nie zmuszający pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub przyjmowania innych wymuszonych pozycji.

Jeżeli jednak żadna z przedstawionych metod ochronnych nie jest możliwa do realizacji i praca na wysokości odbywa są na niezabezpieczonych powierzchniach lub konstrukcjach należy liczyć się z możliwością upadku z wysokości. Może on być wynikiem poślizgnięcia, potknięcia, utraty równowagi lub wpływu innego czynnika np. uderzenia przedmiotem lub zasłabnięcia pracownika.

Aby zapobiec swobodnemu spadaniu zakończonemu uderzeniem w podłoże a tym samym obrażeniami lub śmiercią konieczne jest stosowanie indywidualnego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości. Wymóg ten dotyczy także podczas montażu i demontażu rusztowań.

Zadaniem indywidualnego sprzętu asekuracyjnego jest niedopuszczenie do wystąpienia swobodnego spadania człowieka lub bezpieczne zatrzymanie spadania jeżeli takie wystąpi.
Podstawowe składniki systemu indywidualnej ochrony przed upadkiem z wysokości to:
- szelki bezpieczeństwa
- podzespół łącząco-amortyzujący
- punkt kotwiczący

Bardzo ważnym składnikiem sprzętu bhp używanego podczas prac wysokościowych jest także odpowiedni hełm ochronny np. PROTEKT CENTURION 1125

Szelki bezpieczeństwa PROTEKT P-60

Szelki bezpieczeństwa

Szelki bezpieczeństwa czyli inaczej uprząż są niezbędnym wymaganym przez przepisy składnikiem indywidualnego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości.

Podstawowym zadaniem szelek bezpieczeństwa jest utrzymanie ciała człowieka w trakcie spadania oraz bezpieczne rozłożenie sił dynamicznych towarzyszących powstrzymywaniu spadania.

Ponadto już po zatrzymaniu spadania konstrukcja szelek powinna umożliwić bezpieczne i w miarę wygodne oczekiwanie na nadejście pomocy.

Ponieważ zasadniczą funkcją szelek jest bezpieczne powstrzymanie spadania konstrukcja szelek została ściśle określona normą europejską PN-EN 361. Tylko szelki oznaczone tą normą oraz posiadające certyfikat bezpieczeństwa CE mogą być stosowane przez pracowników jako sprzęt ochronny. Niedopuszczalne jest stosowanie, pasów biodrowych, pasów monterskich oraz alpinistycznych uprzęży udowych.

Obecnie produkuje się szereg modeli szelki bezpieczeństwa znacznie różniących się konstrukcją. Wynika to ze specyfiki stanowisk pracy. Zasadniczą cechą wyróżniającą jest umiejscowienie klamer zaczepowych, które określa współpracę z innymi elementami indywidualnego systemu ochrony przed upadkiem.

Najprostsze modele szelek bezpieczeństwa (np. PROTEKT P-01 lub P-10) posiadają tylko tylną klamrę zaczepową zwaną także grzbietową. Klamra ta ma charakter uniwersalny i dostosowana jest do współpracy z większością podzespołów łącząco amortyzujących.
Bardziej rozwinięte konstrukcje (np. PROTEKT P-30, P-50, P-60) posiadają dodatkowo przednią klamrę zaczepową, przeznaczoną głównie do współpracy z urządzeniami samozaciskowymi i stałymi systemami asekuracji pionowej.

Szelki bezpieczeństwa wyposażone dodatkowo w pas biodrowy są przystosowane do współpracy z urządzeniami do stabilizowania pozycji w miejscu pracy tzw. „praca w podparciu” (np. PROTEKT P-02, P-20, P-50, P-60). Pas biodrowy posiada klamry zaczepowe (najczęściej dwie boczne) służące do dołączania wspomnianych urządzeń. Klamer tych jednak nie można stosować do łączenia z podzespołem łącząco-amortyzującym.

Produkowane są także szelki bezpieczeństwa posiadające dodatkowy punkt zaczepowy do pracy w podwieszeniu lub do kontrolowanego zjazdu.

Amortyzator bezpieczeństwa

Podzespół łącząco-amortyzujący

Zadaniem podzespołu łącząco-amortyzującego jest połączenie szelek bezpieczeństwa, w które ubrany jest użytkownik z punktem kotwiczenia oraz złagodzenie siły udarowej działającej na człowieka podczas upadku. Podzespół łącząco-amortyzujący pochłania energię kinetyczną powstającą podczas swobodnego spadania i ogranicza siłę działającą na klamrę zaczepową szelek bezpieczeństwa do wartości bezpiecznej.
Prawidłowe zadziałanie podzespołu łącząco-amortyzującego eliminuje te zagrożenia powstania niebezpiecznych dla organizmu następstw nagłej utraty prędkości spadania.

LinostopTypowym przykładem podzespołu łącząco-amortyzującego, zgodnym z normą PN-EN 354 i PN-EN 355, jest linka bezpieczeństwa (lub podwójna linka bezpieczeństwa) z amortyzatorem włókienniczym (np. PROTEKT ABM/LB100). Amortyzator bezpieczeństwa wykonany jest z odpowiednio szytej i złożonej taśmy poliamidowej zakończonej obustronnie pętlami. Podczas upadku amortyzator w kontrolowany sposób rozrywa się zwiększając swoją długość i pochłaniając energię kinetyczną. Należy pamiętać jednak, że długość linki bezpieczeństwa wraz z amortyzatorem i elementami łączącymi może wynosić maksymalnie 2 m.

Podzespołem łącząco-amortyzującym są także urządzenia samohamowne zgodne z PN-EN 360 (np. PROTEKT CR-200, lub ROLEX) i samozaciskowe-przesuwne po linie zgodne z PN-EN 353-1 (np. LINOSTOP )

Czynnikiem decydującym o wyborze właściwego urządzenia powinna być ocena stanowiska pracy uwzględniająca sposób przemieszczania się pracownika, położenie punktów kotwiczących, oraz wielkość wolnej przestrzeni pod stanowiskiem.

Punkt kotwiczący

Punkt kotwiczący stanowi pierwsze i kluczowe ogniwo indywidualnego sytemu ochrony przed upadkiem. Jest on związany ze stanowiskiem pracy i jego zadaniem jest zaczepienie podzespołu łącząco-amortyzującego do konstrukcji nośnej. Jeżeli stanowisko pracy nie jest wyposażone w stałe oznaczone i certyfikowane punkty kotwiczące pracownik powinien samemu punkt taki skonstruować. Przy pomocy odpowiednich łączników lub urządzeń zaczepowych dostosowuje się elementy konstrukcji lub budynku (np. komin) do współpracy z podzespołem łącząco-amortyzującym.

Belka zaczepowaSzczegółowe wymagania jakie musi spełniać punkt kotwiczący określa norma PN-EN 795 jednak w praktyce każdy użytkownik musi umieć określić czy wybrany punkt kotwiczenia posiada odpowiednią: wytrzymałość, stabilność i lokalizację.

Właściwe dobranie i zastosowanie punktu kotwiczenia to jedno z najtrudniejszych zagadnień związanych z użytkowaniem indywidualnego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości.

Należy pamiętać, że znajomość technik ochrony przed upadkiem oraz przestrzeganie zasad bezpieczeństwa jest obowiązkiem zarówno pracowników jak również kierowników robót. Ograniczona uniwersalność poszczególnych składników sprzętu chroniącego przed upadkiem powoduje konieczność dostosowania konfiguracji systemu do specyfiki stanowiska pracy oraz do czynności jakie wykonuje pracownik.

Bardzo ważne jest zatem przeprowadzenie odpowiednich szkoleń dla pracowników wysokościowych, kadry kierowniczej a także osób odpowiedzialnych za zakupy sprzętu bhp.